UNESCO’nun resmî internet sitesinde şu bilgilere yer verildi: “Koramaz Vadisi, İç Anadolu'da modern Kayseri ilinin sınırları içerisinde yer almaktadır. Vadi 12 km uzunluğundaki deprem kırığıdır ve doğudan batıya doğru süpürür. Vadinin taban yüksekliği doğu kenarında 1500 m, batı kenarında 1665 m'dir. Bazı yüzey suları kendi vadilerini oluşturur, diğerleri yeraltına çekilir ve çeşmeler şeklinde yüzeye çıkar. Bu akarsuların ve çeşmelerin tüm suları yavaşça birbirleriyle tanıştı ve Koramaz Deresi'ni oluşturdu.
Kayseri İli, Üst Miyosen Dönemi'nden bu yana Erciyes Dağı ve çevresindeki diğer volkanlar tarafından patlatılan piroklastik kayalarla kaplıdır ve bu kayalar çoğunlukla tüf ve ignimbrit gibi kolayca aşınan, hücresel yapıdadır. Bu yumuşak kayalar vadileri aşındırarak yapılandırdı.
Bugün, vadide yedi yerleşim alanı ve antik dönemin terk edilmiş yerleşimleri vardır. Vadide güvercin çatıları, columbaria, türbeler, tümülüsler, yeraltı savunma yapıları, mağaralar, tapınaklar ve kiliseler, koyunlar, gözlem noktaları hala görülmektedir. Bu yapılar, özellikle Roma İmparatorluğu'nda Pagan-Hıristiyan mücadelelerinin ortaya çıktığı ilk milenyuma dayanmaktadır. Vadinin tipik yapısı ve insanların günlük yaşamları uyumlu bir şekilde devam ediyor.
Buralarda ve vadideki yedi farklı yerleşimde 42 kaya kilisesi tespit edilmiştir. Bu kiliselerin en büyüğü 1,5 x 4 metredir. İlk binyılın ortasına tarihlenmektedir. Kiliselerin bazıları daha sonra mağaza evlerine ve güvercin çatılarına dönüştürüldü. Sadece dördünde fresk, bazılarında ise at nalı şeklinde tünel tonozlu ve apsisi olan tavanlar vardır.
Üstün Evrensel Değerin Gerekçelendirilmesi
Volkanik manzarası, tarıma elverişli yapısı, tatlı su kütleleri ve kayaların yumuşak yapısı ile Koramaz Vadisi farklı medeniyetler için bir yaşam alanı olmuştur. Binlerce yıllık bir geçmişe sahip farklı karakteristik özellikleriyle çok çeşitli kültürel miras unsurlarını barındırmaktadır.
Medeniyetlerin değişmesi ve gelişmesi ve mimarideki değişim vadinin tüm katmanlarında görülebilir. Örneğin; vadideki columbaria başlangıçta İmparator Augustus Dönemi'nde inşa edilmiştir. Augustus'tan sonra inşa edilen kollobarya ileri işlevler kazandı ve Tiberius'tan sonra inşa edilenler yer üstü yapıya dönüştü. Kolombya'nın mimari tasarımı kendine has karakteristik özelliğe sahiptir ve eşsizdir.
Vadideki ilk medeniyet izleri Roma İmparatorluk Dönemi'ne aittir. Ancak; Geç Hitit Dönemi (M.Ö. 1200-700), Hitit Dönemi (M.Ö. 1800-1200) ve Asur Ticaret Kolonileri (M.Ö. 2000-1100) arasında önemli bir merkez olan Kanis-Kultepe yerleşmesi vadinin batı çıkışında yer almaktadır. Burada yaşayan insanların vadi ile etkileşime girmemesi imkansızdır. Ayrıca vadinin batı çıkışı da doğu-batı doğrultusunda uzanan tarihi ticaret yolu ile kesişmektedir. Yüzeyde okscar ve karavanların disk izleri görülebilir. Bu yol ticaret kolonileri tarafından ipek ticareti ve Türk Kurtuluş Savaşı sırasında kullanılmıştır.
Kriter (v): Koramaz Vadisi, çevre ile insan etkileşiminin olağanüstü bir örneğidir ve sonuç olarak dev yeraltı şehirleri, columbaria, güvercin çatıları, mağara kiliseleri vb.Ile çok işlevli arazinin kullanılmasıdır. tüm yerleşim alanlarını kapsamaktadır. Daha önce mağara olarak kullanılan evler üzerine bazı tarihi taş evler inşa edilmiştir. Konutların altında, bazen bir veya iki ila üç katlı mağaralar komşu evin alt sınırına kadar devam eder.
Vadideki farklı yapılar, zaman içinde insanların ihtiyaçlarına göre kullanılmıştır. Örneğin; barınak amacıyla oyulmuş bir mağara daha sonra kaya mezarları olarak detaylandırıldı ve Hıristiyanlık serbest bırakıldıktan sonra kilise olarak kullanıldı. Bizans dönemine ait kiliseler hala vadide görülüyor. Son olarak, Selçuklu ve Osmanlı hakimiyeti altında bu kiliselerin bazıları dini yapılar olarak kullanılmaya devam etmektedir. Benzer şekilde, kolumbarinin bazıları kiliselere, bazıları da güvercin çatılarına dönüştürülmüş, ancak bazıları orijinal columbarium olarak günümüze ulaşmıştır. Columbaria, salgın hastalıklardan ve çevresel etkilerden korunmak için güzergahlar ve şehir merkezinden uzak yerlerde inşa edildi.
Özgünlük ve / veya bütünlük beyanları
Vadi şehir merkezine yaklaşık 21 km uzaklıktadır. Bu mesafe vadinin kentleşme baskısından uzak tutulmasına yardımcı oldu. Vadide yaşayan insanlar, doğal ve kültürel yaşamı atalardan kalma bir miras olarak korumuştur. Tüm tarihi binalar ya kayaya oyulmuş ya da kayadan yapılmıştır. Bu nedenle, erozyon zaman içinde yapıları kısmen tahrip etmiştir. Günümüze ulaşan yapı stoğu oldukça fazla sayıda ve değerlidir. Bu yapılarda büyük çaplı onarımlar yapılmamıştır. Vadideki tümülüsler, çeşmeler, köprüler, kiliseler, tarihi konaklar, yeraltı şehirleri, columbaria, güvercin çatıları, nekropoller gibi kültürel varlıklar 2863 sayılı Ulusal Koruma Kanunu kapsamında korunmaktadır.
Vadiye kıyasla küçük bir alan Tarihi Koruma Alanı olarak ilan edilmiş ve bölge için bir Koruma Planı hazırlanmıştır. Kayseri Melikgazi Belediyesi'nin 06/08/2018 tarihli kararı ile oybirliğiyle ilgili planlamanın başlatılmasına ve restorasyon projelerinin başlatılmasına karar verilmiştir.
Diğer benzer özelliklerle karşılaştırma
Dağlık Frigya (geçici listede) ve Koramaz Vadisi arasındaki bazı yapısal benzerliklere rağmen; Dağlık Frigya sadece Frig kültürünün izlerini taşırken, Koramaz Vadisi farklı uygarlıkların kültürel izlerini taşır. Göreme Milli Parkı'nın Dünya Mirası Alanı ve Kapadokya Kaya Alanları, Koramaz Vadisi'ndeki yapılara çok benzer yapılar içerir, ancak yeraltı şehirlerinin sayısı, kapasitesi ve mimarisi farklıdır. Göreme Milli Parkı'ndaki şehirler ve Kapadokya Kaya Siteleri çoğunlukla dikey mimaride inşa edilmiştir. Koramaz Vadisi'nde olanlar yatay mimaride inşa edildi. Kültepe-Kanesh Arkeolojik Alanı, vadinin hemen dışında yer alan ve vadinin tarihini ve etkileşimlerini Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kaya Siteleri'nden daha eski tarihlere kadar taşıyabiliyor. Buna ek olarak, columbaria ve vadinin kubbeli mimarisi neredeyse sadece iki bölgeyi farklılaştırıyor.
