Türkiye'nin önde gelen diplomatlarından Feridun Sinirlioğlu, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) Genel Sekreteri olarak seçildi. Sinirlioğlu'nun seçilmesini sağlayan en önemli unsur, Türk diplomatın Türkiye-Yunanistan tarafından ortak aday olarak gösterilmesi oldu.
İki komşu ülke arasında yapılan uzlaşı kapsamında Yunanistan Dışişleri Bakanlığı hukuk danışmanı Maria Telalian da AGİT'in Demokratik Kurumlar ve İnsan Hakları Ofisi'nin başına seçildi.
Yeni yönetim Malta'da toplanan AGİT 31. Bakanlar Konseyi toplantısında onaylandı. AGİT'in yeni yönetim kadrosunun belirlenmesine ilişkin müzakereler yaklaşık bir yıldır sürüyordu. Son Genel Sekreter Helga Schmid ve ekibinin görev süresi Eylül 2024'te sona erdi. Dönem başkanlığını yürüten Malta, AGİT'in yönetim boşluğundan zarar görmemesi için yeni genel sekreter seçimi sürecinde müzakereleri yönetti ve Arnavutluk Dışişleri Bakanı İgli Hasani'yi Genel Sekreter olarak seçtirmek istedi. Ancak bu girişim Türkiye-Yunanistan engeline takıldı.
Ankara: Türkiye'ye verilen önemin yansıması
Türk diplomatik kaynaklar, Rusya'nın Ukrayna'yı işgal girişiminin başladığı 2022'den bu yana AGİT'te karar alma süreçlerinin tamamen tıkandığını, Batılı ve Doğulu ülkelerin temel konularda herhangi bir uzlaşıya varamadıklarını anımsatarak, böyle bir ortamda Sinirlioğlu'nun 57 ülkenin tamamının onayını alarak seçilmesinin önemine dikkat çekti. Kaynaklar, bu onayla Türkiye'nin AGİT coğrafyasında yaşanan çatışmaların çözümüne yönelik aktif ve yapıcı diplomatik çabalara verilen önemin yansıtıldığını kaydettiler. Aynı kaynaklar, ileriki dönemde Rusya-Ukrayna arasında olası barış görüşmelerinde AGİT'in oynayabileceği önemli roller olduğunu da vurgulayarak bir Türk diplomatın bu süreçte genel sekreter olarak görev yapmasının Ankara açısından kritik değerde olduğunu bildirdiler.
Ankara-Atina işbirliği: 'Büyük sembolik değere sahip bir eylem'
Son dönemde ikili ilişkilerinde önemli bir ilerleme sağlayan Ankara ve Atina, işbirliklerini uluslararası kurumlara taşıma kararı aldılar ve Mayıs ayında AGİT yönetim kadrosu için birbirlerinin adaylarını destekleme kararı aldılar. AGİT toplantısı için Malta'da bulunan Yunanistan Dışişleri Bakanı Yorgo Yerapetritis, 5 Aralık'ta yaptığı açıklamada, iki ülkenin AGİT'te önemli iki pozisyon için ortak öneride bulunduğunu anımsattı. Yerapetritis, "Bu büyük sembolik değere sahip bir eylemdir. Tarihi yükleri olan ülkelerin Avrupa'da güvenlik ve işbirliği adına itici güç oluşturulabilmesini ve barışı temel almaktadır," ifadelerini kullandı. İki ülkenin işbirliği sayesinde AGİT içindeki görüş ayrılıklarının giderildiği ve önerilen kadronun 57 ülkenin onayını aldığı kaydedildi. Bu yöndeki yeşil ışığın hafta başında yapılan AGİT Daimi Konsey toplantısında yakıldığı ve AGİT Bakanlar Konseyi'nin de Viyana'dan gelen tavsiyeye uyduğu belirtildi. AGİT genel sekreterleri üç yıllık bir süre için seçiliyor ancak gelişmelere göre görev süresi uzatılabiliyor.
Feridun Sinirlioğlu kimdir?
AGİT'in başına seçilen ilk Türk diplomat olan Feridun Sinirlioğlu, son dönem Türk diplomasisinin en önde isimlerinden biri olarak tanınıyor. 1982 yılında Dışişleri Bakanlığı'na giren Sinirlioğlu'nun ilk üst düzey görevi, 1996-2000 arasında dönemin Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in dış politika danışmanlığı oldu.
2002-2007 arasında Türkiye'nin Tel Aviv Büyükelçisi olarak görev yapan Sinirlioğlu, 2009'da bakanlığın en üst düzey bürokratik makamı olan müsteşarlığa atandı ve bu görevi 2016'ya kadar sürdürdü. 2015'te yapılan erken seçim öncesinde kurulan seçim hükümetinde de dışişleri bakanı olarak kısa bir süre görev yaptı. Sinirlioğlu, 2016-2023 arasında Türkiye'nin BM Daimi Temsilcisi olarak görev yaptı.
Normalde 2021 senesinde yaş haddinden emekliye ayrılması gereken Sinirlioğlu, Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile Cumhurbaşkanı Başdanışmanlığı kadrosuna atandı ve böylece New York'taki görevine iki sene daha devam etti. Sinirlioğlu'nun, Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın güven duyduğu az sayıda üst düzey bürokrat arasında olduğu, önemli dış politika kararları öncesinde görüşlerini dinleyip dikkate aldığı Ankara'da bilinen bir olgu. Deneyimli diplomat, Türkiye'nin BM Daimi Temsilciliği'nin ardından 2023 Nisan ayında BM'nin Afganistan Özel Koordinatörü olarak atandı.
AGİT nedir?
Bugün 57 ülkeden oluşan ve geniş Avrupa kıtasında güvenlik ve işbirliği için çalışan AGİT'in kuruluşu 1973 yılına dayanıyor. Soğuk Savaş sırasında bloklar arasında düzenli diyalog tesis etmek ve anlaşmazlıkları azaltmak amacıyla aralarında Türkiye'nin de bulunduğu 35 ülkenin girişimiyle başlatılan Helsinki süreci, 1975'te Helsinki Nihai Seneti'nin imzalanmasına yol açtı. Hukuki bir niteliği olmamasına karşın Avrupa'da güvenliğin artırılması için esnek bir müzakere forumu ve konferanslar diplomasisinin merkezi haline gelen süreç 1994 yılında Budapeşte Zirvesi'nde alınan kararla AGİT'e dönüştü.
AGİT bugünkü durumuyla siyasi, askeri ve ekonomi-çevre-insani güvenliğin sağlanması için ilke, norm ve standartlar geliştiren ve ülkelerin yükümlülüklerin uygulama durumlarını izleyen bir örgüt olarak faaliyet göstermekte. AGİT, 2025'te Helsinki Nihai Seneti'nin 50. yılını kutlayacak. Bu süreçte dönem başkanlığını Finlandiya devralacak.
