Kilise ile ilgili ilk bilgilere 1618 yılında Kayseri’yi ziyaret eden Polonyalı Simeon’un seyahatnamesinde rastlanıyor. Kilisenin tarihi çok daha eskiye dayandığına dair söylentiler olsa da inşa tarihi ile ilgili herhangi bir bilgi bulunmuyor. Restorasyonda bulunan kitabelere göre 1838 ve 1841 yıllarında restore edilen yapı günümüzdeki haline geldi.
Yıllar boyunca farklı amaçlarla kullanıldı
1. Dünya Savaşı’na kadar Kayseri’deki Hristiyanlar tarafından kullanılmaya devam eden yapı ile ilgili dini hatıralarda ve Osmanlı arşivlerinde pek çok kayıt bulunuyor. 1. Dünya Savaşı’ndan sonra Belediye Hizmet Binası, Sergi Salonu ve Zabıta Karakolu olarak da kullanıldı. 1981 yılında Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü tarafından kullanılmaya başlanılan yapı öncesinde bir onarım sürecine girdi. Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü tarafından kurs merkezi olarak kullanılan yapıda; spor, resim, dil kursları, müzik ve yabancı dil eğitimleri verildi.
1800’lü yıllarda da restorasyona uğradı
Kilise 2012 yılında Gençlik ve Spor Bakanlığı ile yapılan protokol sonucunda Kayseri Büyükşehir Belediyesi’ne tahsis edildi. Büyükşehir Belediyesi 2012 yılında restorasyon projelerini başlattı. Yapılan restorasyonda 3 tane kitabe bulunuyor. 1 kitabe okunamazken diğer iki kitabede 19. yy. da yapılan restorasyonlar hakkında bilgi verildiği görüldü. 1838 yılında yapılan restorasyon hakkında ‘garabet ağa zartaryan bu binayı, bu kutsal yapıyı, ermeni cemaatinin ve asilzadelerin yardımı ile inşa ettirdi’ ifadeleri yer alıyor. Altındaki diğer kitabede ise ‘Sen sema i padişahın ve sen nura boğan kudsi şerifin sen aziz Meryem ananın ismi ile inşa olunan bu binanın Osmanlı İmparatoru Sultan Mahmud tarafından verilen ferman ve majak vilayetinin mergazası olan baş Psikopos Hakop Efendinin önerdiği ve aynı derecede takdis olunan ermeni evlatlarının yardımları ile meydana getirilmiştir’ sözlerinin yer aldığı görüldü.
Restorasyon 7 yıl sürdü
2012 yılında Kayseri Büyükşehir Belediyesi’ne geçen yapı ancak 2019 yılında yeniden kullanıma açıldı. Restore edilmesi uzun süren yapıda öncelikle sonradan eklenenler tespit edildi. Restorasyon çalışması 7 yıl süren yapının yeniden hizmete açılması ile kütüphane olacağı anlaşıldı. Kilise son durumda kütüphane olarak hizmet vermeye devam ederken içerisinde toplam 24 bin kitap bulunuyor. Kitap okurken tarihe de tanıklık etmeye imkân sunan kütüphane 7’den 70’e tüm vatandaşlar ücretsiz bir biçimde kullanabiliyor.
Surp Asdvadzadzin
Üzüm bayramı anlamına gelen Surp Asdvadzadzin Anadolu’daki Hristiyanlar tarafından 15 Ağustos günü ya da 15 Ağustosa yakın bir pazar gününde kutlanıyor. Asdvadzadzin günlerinde ateş yakıldığını ve Anadolu’daki Türklerinde onlara eşlik ettiğini söylüyor.
