Türkiye’nin kuruluş yıllarında planlanan ve sonrasında da faaliyete geçirilen Kayseri Uçak Fabrikası tarihte büyük önem taşır. İlk açılışı Mustafa Kemal Atatürk’ün ‘ İstikbal göklerdedir çünkü ancak göklerini koruyamayan devletler yarınlarından asla emin olamazlar’ sözünden sonra açılması planlandı. Devlet desteği ile kurulan ilk uçak fabrikası olma niteliğini taşıyan Kayseri Uçak Fabrikası’nın ilk adı TOMTAŞ’dır.
Almanlarla ortak açıldı
TOMTAŞ yani Tayyare ve Motor Türk Anonim Şirketi adıyla açılan fabrikanın başlangıç sermayesi 3 milyon 360 bin liradır. Almanya Hükümeti ile görüşmeler sonucunda Alman firma Junkers ortaklığı ile 6 Ekim 1926 tarihinde kuruldu. Kurulduğunda 50 Türk 150 Alman işçinin bulunduğu fabrika 1928 yılında Alman firmanın sorumluluklarını yerine getirmemesi nedeni ile kapanmak zorunda kaldı. TOMTAŞ kapandıktan sonra Türk Tayyare Cemiyeti’ne devredildi. Türk Tayyare Cemiyeti’de bulunan hisselerinin tamamını 1930 yılında Milli Savunma Bakanlığı’na devretti.
Kayseri Uçak Fabrikası
1931 yılında Kayseri Uçak Fabrikası adıyla yeniden fabrikanın açılışı yapıldı. İlk uçaklarını ise yerli olarak 1935 yılında 3 farklı tipte 50 tane Türkkuşu olarak üretti. Sonrasında çalışmalarına tüm hızı ile devam eden Kayseri Uçak Fabrikası’nın 1948 yılında 888 çalışanı vardı.
1936 yılında Alman Firması ile anlaşma sağlayıp 1937 yılında 45 tane Gotha 145 uçaklarından üretti. Sonrasında 1937 yılında bir Polonya firması ile anlaşma sağlayarak 27 adet PZL P.24 tipi uçak üretildi. 1940 yılında da İngiliz firması ile anlaşarak 24 tane Magister tipi uçak üretti. Kayseri Uçak Fabrikası 1932 ve 1942 yılları arasında 133 uçak 27 planörün de imalatını yaptı.
1947- 1948 yılları arasında Amerika’nın verdiği Marshall yardımları altında verdiği uçak ve motor vermesi ile Kayseri Uçak Fabrikası’nın üretimi durdu. Sonrasında da Türkiye’nin NATO’ya girmesi ile müttefiklere göre uçak üretmesi gereksizdi. Kendilerinin verecekleri uçağa Türkiye’yi bağımlı hale getirdi.
Sonrasında uçak fabrikası kapatılarak Makine ve Kimya Endüstrisi’ne satıldı. Satıldıktan sonra 20 yıl boyunca atıl bir durumda kalan fabrika Türkiye Uçak Sanayii Anonim Ortaklığı (TUSAŞ) kurulması ile yeniden hareket kazandı. Şimdilerde Türkiye’nin yerli ve milli üretim hamlesi yeniden hız kazandı.
