Gökbilimciler ESO’nun (Avupa Güney Gözlemevi) Çok Büyük Teleskopu’nu (VLT) kullanarak, şimdiye kadar gözlenenlerden en az beş kat daha güçlü madde çıkışı gösteren bir kuasar keşfetti.
Kuasarlar, süper kütleli karadeliklerden gücünü alan, son derece parlak gökada merkezleridir. Bunların pek çoğu muazzam miktarlarda maddeyi bulundukları gökadaya püskürtürler ve bu madde çıkışları gökadaların evriminde anahtar bir rol oynar. Şimdiye kadar gözlenen kuasar madde çıkışları ise kuramcılar tarafından öngörüldüğü kadar güçlü değildi.
Kuasarlar, uzak gökadaların büyük karadeliklerden gücünü alan çok parlak merkezler olarak da tanımlanıyor. Yeni çalışma, bu enerjik kaynaklardan biri olan SDSS J1106+1939’un, ESO’nun Şili’deki Paranal Gözlemevi’nde bulunan VLT üzerindeki X-shooter cihazı kullanılarak gerçekleştirilen detaylı incelemesini kapsıyor.
Her ne kadar karadelikler, çevrelerindeki maddeyi çekmeleriyle ünlenmiş olsalar da; pek çok kuasar çevresindeki maddenin bir kısmını ivmelendirip dışarı doğru yüksek hızlarla fırlatan bir kozmik yapıya sahip.
YENİ CEVAPLAR ELDE EDİLECEK
Araştırma ekibinin başında yer alan ABD’nin Virginia Politeknik Enstitüsü ve Devlet Üniversitesi’nden (Virginia Tech)Nahum Arav, “Şimdiye kadar bilinen en enerjik kuasar madde çıkışını keşfettik. Bu muazzam madde çıkışıyla taşınan enerji oranı Güneş’in ışıma gücünün en az iki milyon kere milyon katına eşdeğer. Bu da yaklaşık olarak Samanyolu Gökadası’nın toplam ışıma gücünün 100 katına karşılık gelmekte, yani bu gerçekten devasa bir madde çıkışı” ifadesini kullandı.
Arav, “İlk kez bir kuasar madde çıkışının, kuramsal olarak öngörülen çok yüksek enerjilere sahip olduğu gözlendi” dedi.
Pek çok kuramsal benzetime göre bu madde çıkışlarının gökadalar üzerindeki etkisi, gökada kütlelerinin, gökada merkezlerindeki karadelik kütleleriyle nasıl ilişkili olabileceği ve neden Evren’de az miktarda büyük gökadanın var olduğu gibi modern evrenbilim gizemlerinin çoğuna cevap verebilir. Yine de şimdiye kadar kuasarların bu tür etkilere sebep olacak kadar güçlü madde çıkışları oluşturabileceğine dair bir belirsizlik söz konusuydu.
GÜNEŞ’İN 400 KATINI PÜSKÜRTÜYOR
Yeni keşfedilen madde çıkışı, SDSS J1106+1939 kuasarının merkezindeki süper kütleli karadeliğin yaklaşık 1000 ışık yılı uzağında bulunuyor. Bu madde çıkışı, daha öncekilerin en güçlüsünden en az beş kat daha güçlü. Ekibin analizine göre yılda kütlesi Güneş’in kütlesinin yaklaşık 400 katı kadar olan madde kuasardan saniyede 8000 km’lik hızla çıkıyor.
Yeni makalenin baş yazarı olan Virginia Tech’ten Benoit Borguet, “VLT’nin X-shooter tayfçekeri olmadan böyle bir keşif yapmamızı sağlayan yüksek nitelikte veriyi elde edemezdik,” derken, “Kuasar çevresindeki bölgeyi bu kadar detaylı olarak ilk kez inceleyebildik,” ifadesini kullandı.
Ekip, SDSS J1106+1939 kaynağının yanı sıra başka bir kuasar daha gözledi ve iki kaynağın da güçlü madde çıkışlarına sahip olduğunu buldu. Bunlar çok rastlanan ama daha önce az çalışılmış bir kuasar sınıfının örnekleri olduğu için, elde edilen sonuçların Evren’deki parlak pek çok kuasar için de geçerli olduğu düşünülebilir. Borguet ve ekibi şu anda bu kuasarlara benzer bir düzine daha kuasarı durumun böyle olup olmadığını anlamak için incelemekte.
Nahum Arav, “Buna benzer bir şeyi on yıla yakın bir süredir arıyorum”, dedi ve şöyle ekledi: “Yani öngörülmüş olan bu devasa madde çıkışlarından birini en sonunda keşfetmek çok heyecan verici!”
