2020-2022 içinYeniEkonomiProgramı (YEP) hedefleritablodabelirtilmiştir. Bu hedefleri hem birliktedeğerlendirelim, hem de kavramlara hakim olupbirlikteyorumlayabilelim.

2019

2020

2021

2022

GSYH (Milyar TL, CariFiyatlarla)

4.269

4.872

5.484

6.070

KişiBaşınaMilliGelir ($)

9.093

9.738

10.144

10.534

GSYH Reel Büyümesi (%)

0,5

5,0

5,0

5,0

İşsizlikOranı (%)

12,9

11,8

10,6

9,8

SeyahatGelirleri (Milyar $)

29,0

34,3

40,1

46,5

CariİşlemlerDengesi (Milyar $)

1,0

-9,6

-7,0

0,0

CariİşlemlerDengesi / GSYH (%)

0,1

-1,2

-0,8

0,0

ÖncekiyazılarımabakıldığındaTürkiyeekonomisi’nin2019’da toparlandığını, 2020’de de koronavirüssebebiyletekrardanresesyona grime riskininolduğunubelirtmiştim. Birçokkuruluş da, buriskiteyitedernitelikteaçıklamalardabulundu. Örneğin, DünyaBankası, koronavirüssalgınıöncesindeTürkiyeekonomisinin 2020 yılındayüzde 3 civarındabüyüyeceğinitahminederken, geçtiğimizgünlerdebubeklentisiniyüzde 0,5’e indirdiğiniaçıkladı. Salgınınkontrolaltınaalınmasınabağlıolarak 2021 yılındaTürkiyeekonomisininyüzde 4 büyüyeceğiniöngörmekteve 2022 için de büyümetahmininiyüzde 4 olarakbeklemektedir.BununlabirlikteIIFise, Türkiyeekonomisinin 2020’de %2.7 daralmasınıbekliyor. Kuruluştarafındanhazırlananraporda, küreselekonomiiçin 2020 yılı GSYH beklentisinin %2.6 yükselişten %2.8 daralmayaçekildiğibelirtildi. Değerlendirmede 2020 yılıiçinyapılandaralmabeklentisinin Covid-19'un etkilerinin 2009 malikrizindendahakötüolacağınıortayakoyduğuyorumuyapıldı. O dönemdeküreseldaralmanın %2.1 olduğuhatırlatıldı.

Türkiye’ninyukarıdakirevizeedilmişhedeflerininnedentutmamaihtimalininolduğunu, tutmasıiçinneleryapılmasıgerektiğini, parametreleritektekaçıklayarakanlatacağım.

GSYH = GayrisafiYurtiçiHasıla, kısatanımıylabirülkeninürettiğinihai mal vehizmetlerin para birimicinsindendeğeridir. TL bazındadolarkurundakiartışlabirlikte her yılartıyorgibigörünse de, 2016 yılındadolarbazındazirve GSYH olan 863 milyardolarınaltındayız. 2019 yılıGSYH’si 753 milyardolarolarakgerçekleşmiştir. Son 20 yılda 3 katınüzerindebir GSYH (USD) büyümesigerçekleşse de, son 3 yılda %15’lik gerilemesözkonusudur. Kırılganlığınenbüyüksebebi, sanayivetarımdışındasektörlerebağımlıolmamızolarakgörülmektedir. Çin’inGSYH’si1. Çeyrekte %6.8 daralmaolarakgerçekleşti. Türkiye’ninekonomisininhizmetlerağırlıklıolduğuaşağıdakitablodabelirtilmiştir. Ekonominin 2020 yılının ilk 2 çeyreğindebüyükorandadaralmayaşayıp, virus gündemindençıkılmasıylabirlikte son 2 çeyrektetekrardanbirtoparlanmaeğiliminegirmesibeklenmektedir. AncakYEP’tebelirlenen %5’lik birbüyümeningerçekleşmeyeceğiöngörülmektedir. 2021 ve 2022’de tekrardanyüksekbüyümelerTürkiyeiçingerçeklebilirancakbukrizifırsataçevirmeyibaşarmalıyız.

Oran

2015

2016

2017

2018

2019

Tarım, ormancılıkvebalıkçılık

7%

6%

6%

6%

6%

Sanayi

20%

20%

21%

22%

22%

İnşaat

8%

9%

9%

7%

5%

Hizmetler

53%

54%

53%

54%

56%

Vergi-Sübvansiyon

12%

12%

11%

10%

10%

Nüfusartışıvedolarbazındadüşen GSYH ile, kişibaşınadüşenmillihasılatın da düşeceğigörülebilmektedirveYEP’tekihedefintutmamaihtimalibulunmaktadır. Tarımvesanayiyeodaklanmalıveçalışıpüreterekülkeekonomisine her birbireyimizinkatkıdabulunmasıgerekmektedir.
İşsizlikoranı, Türkiye’ninönemliproblemlerindenbirisiolarakgösterilmektedir. IMF'inişsizlikoranıbeklentisibuyılyüzde 17,2, gelecekyılyüzde 15,6 olaraktahminedilmektedir. Sanayileşmeninvetarımayönelmeninhızlandırılmasıylabuoranlarbeklenenseviyelerinçokçokaltındagerçekleşebilir. Kronikbirhale gelmişolanişsizlik problem halihazırda %14 seviyelerindedir. IMF kadarkötümserbirbeklentimolmasa da, işsizlikseviyesindeartışlarınolacağıgörülmektedir. YEP hedefiiseçokiyimserdirverevizyonaihtiyaçbulunmaktadır.
Seyahatgelirlerinin de virus sebebiyle 2020 yılındadüşmesikaçınılmazdır. Sonrakiyıllardayükselişbeklenmektedirancak YEP hedefinin 2020 yılındatutmayacağıtahminedilmektedir.
Cariişlemlerdengesinin YEP hedefleriyle parallel gerçekleşmesibeklenmektedir. SebebiiseCariİşlemler = (Mal İhracatı - Mal İthalatı )+ (HizmetGelirleri - HizmetGiderleri )+ (YatırımGelirleri - YatırımGiderleri + (KarşılıksızEldeEdilenDışGelirleri - KarşılıksızOlarakYapılanDışGiderler)formülündekitümfaktörlerinzamanlıolarakdüşüşgösterecekolmasıdır.

Türkiye’nin, 2 yıllıksüreçtestagflasyonriskiylekarşıkarşıyakalabileceğineyöneliktahminlerolsa da, umudumuzbusürecintekrardanyaşanmamasıyönündedir.

DolarNereyeGidiyor? *(YTD)

26 Mart’ta 6.40 seviyesinekadardüşendolartekrardan 7 seviyelerineyaklaştı. ABD para basıpfaizleridüşürürken, tümDünyamerkezbankalarılikiditehavuzunuaçarken, TL’nin USD karşısındadeğerkaybetmesininsuniolduğudüşünülmektedir. Eğer 2. Çeyrektekoronavirüsgündemdendüşersetekrarda 5.80 – 6.15 bandınıgörmemizmümkünolabilir. Dolarındüşmeihtimalinioluşturangüncelparametreleraşağıdakigibidir.

Çinverilerikötügelse de toparlanmaeğiliminde
ABD salgıntedbirleriniazaltacak
Gilead firması Covid-19 içinilacınınbaşarılıolduğunuiddiaetti
Diğerülkelerin de tedbirlerinigevşetmesiyle risk iştahıartmıştır.

https://www.denizpostasi.com/dbae8d35-d1b9-4d52-bd70-6e4a5fa5bdab" class="s20">

Bu dönemde reel faiziyüksektutup, yatırımcılarıçekmek, sanayiyatırımlarınaodaklanmakgerekmektedir. Türkiye, son 20 yılınendüşükyatırımseviyesinigörmüşolsa da, tekrardanbualandakikayıplarınıtelafietmekiçindahaçokçabagöstermelidir.

AltınUçtu *(YTD)

Güvenlilimanaltın, ABD ekonomisininenaz %5 daralacağınıntahminedildiğiyönündekihaberlersebebiyle, risk iştahınındüşükseyretmesiyle 1780 usd / onsolarakgerekleşmişti. Gram altındaise 385 seviyelerigörülmüştü. Altın, risk iştahınınartmasıylabirliktetekrardanaşağıyönlereevrilebilir.

KoronavirüsİçinŞirketlereTavsiyeler

Geleceğebakınveçalışanlarıiştençıkarmaktansa, süreçiyileştirmeleriyapılmasınısağlayın.
Proaktifolun.
Potansiyeliolanfarklıfaaliyetlereodaklanın.
Satışkanalıkarışımınızıdeğiştirin.
Sosyalmedyayıyoğunkullanın.
Beklenendendahazlıbiriyileşmeiçinhazırlıklıolun.
Sıkıntıiçindefırsatarayın.
Hızlayenilikleryapın.
Yenitüketimalışkanlıklarınıtespitedin.